|
اصفهان یکی از مهم ترین مناطق گردشگری ایران در جهان است که در ردیف شهرهای درجه اول دنیا، مانند: پکن، پاریس، رم، ونیز، ...قرار داشته و به لحاظ دیرینه‌گی و ارزش های ویژه هنری، در مجموعه‌ی میراث فرهنگی بشریت، طی آیینی جهانی از سوی «یونسکو» پاس داشته می شود. شهرستان اصفهان دارای دو چشم انداز است؛ بلندی شهرستان اصفهان از سطح دریا 1 هزار و 575 متر است و بخش دشتی آن، از آبرفت رودخانه زاینده رود تشکیل یافته و در پای دامنه های خاوری بلندی های زاگرس قرار گرفته است. از سوی جنوب باختری فاصله چندانی با دامنه کوه های زاگرس نداشته اما از شمال خاوری در فاصله دورتری از کوه های مرکزی قرار گرفته است. صنایع اصفهان دارای قدمتی تاریخی است و صنعت کاران اصفهانی مشهورترین صنعت گران ایرانی به شمار می آیند. صنایع دستی اصفهان از دیرباز به عنوان نماینده هنر اصیل مردم ایران، در جهان سرشناس شده است. از این رو، اگر اصفهان را گاهواره صنایع دستی ایران بنامیم، سخنی به گزاف نگفته ایم. نام اصفهان بی درنگ تصویر خاتم کاری، کاشی کاری، معرق، تابلوهای مینیاتور، قالی های نفیس ابریشمی و نقش های زیبای پارچه قلم کار را تداعی می کند. قدمت طولانی و معماری با ارزش بناهای تاریخی اصفهان سبب شده که برخی آثار تاریخی منطقه مانند میدان بزرگ نقش جهان در فهرست آثار ثبت شده سازمان ملی یونسکو قرارگیرند. مجموع آثارطبیعی و تاریخی، اصفهان را در فهرست دیدنی ترین مناطق ایران قرار داده است. اصفهان نه تنها نماینده شایسته ای برای معرفی فرهنگ و تمدن غنی ایران به مهمانان خارجی است، بلکه بازدید از این خطه؛ خاطرات زیبا و حس غرورانگیزی را در ذهن گردشگران داخلی نیز بر جای می گذارد.
مکان های دیدنی و تاریخی
قرن هاست که اصفهان را نصف جهان می نامند. اصفهان از شهرهای بسیار قدیمی ایران است که موجودیت تاریخی آن به هزاره سوم قبل از میلاد می رسد. اصفهان منطقه ای به قدمت تاریخ تمدن و فرهنگ ایران است که آثار بدیعی ازهمه ادوار را با خود دارد. موقعیت طبیعی و جغرافیایی آن در مرکز فلات ایران، خاک حاصل خیز و وجود زاینده رود به آن امکان داده که در دوره های مختلف از مراکز مهم فعالیت اقوام ساکن در این مرز و بوم باشد و یادگارهای با ارزش تاریخی زیادی از این اقوام را در دل خود داشته باشد. به همین سبب اصفهان را موزه همیشه زنده دنیا می دانند که از مکان های دیدنی و آثار تاریخی بسیار با ارزشی برخوردار است. هر یک از آثار اصفهان در دوره ای ساخته شده و یاد آورعظمت آن دوره زمانی است. قدمت طولانی و معماری با ارزش بناهای تاریخی اصفهان سبب شده که برخی آثار تاریخی منطقه مانند میدان بزرگ نقش جهان در فهرست آثار ثبت شده سازمان ملی یونسکو قرارگیرند. کاخ چهل ستون از جمله بناهایی است که اصفهان ملقب به نصف جهان بخش مهمی از شهرت خود را مدیون آن است و عمارت تاریخی هشت بهشت نمونه ای از کاخ های محل سکونت آخرین سلاطین دوره صفوی است. کاخ عالی قاپو نمونه منحصر به فرد و یکی از عجایب معماری کاخ‌های عهد صفوی است. منارجنبان از جمله بناهایی است که ازمعماری شگفت انگیزی برخوردار می باشد. مسجد شیخ لطف الله از شاهکارهای معماری و کاشی کاری ایران در نیمه اول قرن یازدهم هجری است. بازار بزرگ اصفهان که یکی از زیباترین بازارهای شهرهای ایران و حتی جهان اسلام به شمار می رود و پل تاریخی ، زیبا و معروف سی و سه پل (الله وردی خان) به همراه ده ها مکان دیگر تنها گوشه ای از زیبایی های تاریخی اصفهان هستند. اصفهان نه تنها دارای ده ها مسجد تاریخی، کاخ ها و عمارت های کم نظیر، پل ها و باغ های با ارزش، کتیبه ها وسنگ نبشته های تاریخی، کاروان سراها و... است، بلکه از جاذبه های طبیعی خوبی نیز برخوردار می باشد. بزرگ ترین رودخانه فلات مرکزی ایران" زاینده رود" که ازمیان زیباترین شهر ایران عبورمی کند، آبشارها، تالاب ها و باتلاق های مهمی چون باتلاق گاوخونی - که ازتالاب های با ارزش و نادر فلات مرکزی ایران به شمار می آید- به همراه مناطق حفاظت شده غنی، سبب رونق جاذبه های طبیعی اصفهان شده اند. مجموع آثار طبیعی وجاذبه های کم نظیر و متعدد تاریخی این شهرستان بر ارزش، اعتبار و شهرت جهانی اصفهان افزوده وسبب شده سفر به اصفهان در فهرست آرزوهای رویایی جهانگردان کشورهای مختلف جهان قرار گیرد.
صنایع و معادن
صنایع اصفهان دارای قدمتی تاریخی است و صنعت کاران اصفهانی مشهورترین صنعت گران ایرانی به شمار می آیند. صنایع دستی استان اصفهان از دیر باز به عنوان نماینده هنر اصیل مردم ایران، در جهان سرشناس شده است. از این رو، اگر اصفهان را گاهواره صنایع دستی ایران بنامیم، سخنی به گزاف نگفته ایم. نام اصفهان بی درنگ تصویر خاتم کاری، کاشی کاری، معرق، تابلوهای مینیاتور، قالی های نفیس ابریشمی و نقش های زیبای پارچه قلم کار را تداعی می کند. استان اصفهان از کانون های مهم صنعت ایران به شمار می آید. وجود مجتمع های صنعتی فولاد مبارکه، ذوب آهن، صنایع ریسندگی، پالایش گاه اصفهان، صنایع نظامی، صنایع خوراکی و. . . اهمیت صنعتی این استان را به خوبی نشان می دهد. اصفهان دارای معادن متعددی نیز است که در حال حاضر بخشی از این معادن فعال بوده و مورد بهره برداری قرار گرفته و به مصرف صنایع سبک و سنگین می رسد و برخی به گونه نیمه فعال و تعطیل است که با بررسی و پژوهش های بیش تری در آینده، در راستای گسترش صنایع کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مهم ترین معدن هایی که در حال حاضر در این استان مورد بهره برداری قرار دارد، عبارتند از : - معدن های سرب و روی ایران کوه، کوه انجیر و روستای تیران که در باختر شهرستان اصفهان قرار دارند. معادن این شهرستان، عبارتند از : معدن سنگ ساختمانی، سرب، روی، مس، نمک، منگنز.
کشاورزی و دام داری
مهم ترین فرآورده های کشاورزی این شهرستان عبارتند از: چغندرقند، پنبه، گندم، جو، سبزی، و گونه های میوه مانند : زردآلو، گیلاس، هلو، گلابی، انگور، خربزه، هندوانه، خیار، …. از جمله میوه هایی که در شهرستان اصفهان سرشناس اند، گونه های زردآلو است. که درمحل، آن را شکرپاره می نامند و گلابی که گونه مرغوب آن را شاه میوه می گویند. کشت گندم، علوفه، پنبه، صیفی جات و … نیز بسیار رایج است. در شهر اصفهان و پیرامون آن، درختان میوه هسته دار و دانه دار نیز کشت می شود.
مشخصات جغرافیایی
مرکزشهرستان اصفهان، در جنوب استان اصفهان، در 32 درجه و 38 دقیقه پهنای شمالی و 51 درجه و 39 دقیقه درازای خاوری نسبت به نیمروز گرینویچ قرار دارد. این شهرستان از سوی شمال به شهرستان های نایین، اردستان و برخوار و میمه، از خاور به استان یزد، از باختر به شهرستان های خمینی شهر، فلاورجان، مبارکه، شهرضا، و از جنوب به استان فارس محدود است. بلندی شهرستان اصفهان از سطح دریا 1 هزار و 575 متر است و بخش دشتی آن، از آبرفت رودخانه زاینده رود تشکیل یافته و در پای دامنه های خاوری بلندی های زاگرس قرار گرفته است. از سوی جنوب باختری فاصله چندانی با دامنه کوه های زاگرس نداشته اما از شمال خاوری در فاصله دورتری از کوه های مرکزی قرار گرفته است. آب و هوای آن معتدل و فصل های چهارگانه آن منظم است. بادهای این شهرستان باختری است و در تابستان جهت خاوری و آرامی دارد. بیش ترین درجه حرارت در اصفهان 42 و کم ترین درجه حرارت 16 درجه سانتی گراد ثبت شده است.
این شهرستان از نظر پوشش گیاهی در ردیف نواحی فقیر ایران به شمار می رود، زیرا گذشته از دره زاینده رود که به دلیل مساعد بودن شرایط لازم دارای پوشش گیاهی کافی است، نقاط دیگر شهرستان به دلیل وجود آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی، کمی باران و تبخیر شدید، دارای پوشش گیاهی ناچیز است. شهر اصفهان، در دشتی رسوبی، که از حاصلخیزترین دشت های فلات مرکزی ایران می باشد، بنا گردیده است. این دشت، در دوران چهارم زمین شناسی، در نتیجه رسوب گذاری رودخانه زاینده رود به وجود آمده است. شهر اصفهان دارای آب و هوای خشک با توان تبخیر شدید است. در بخش بندی آب و هوایی Koppen، این شهر به عنوان آب و هوای بیابانی خشک و سرد شناخته شده است. مهم ترین رودخانه شهرستان اصفهان زاینده رود است که از بلندی زردکوه بختیاری سرچشمه می گیرد و با کندن تونل کوهرنگ به درازای 2 هزار و 823 متر، در سال 1332 ه . ق، بخشی از آب سرچشمه رود کارون را به زاینده رود برگردانده و به گسترش کشاورزی شهرستان کمک زیادی شده است. بلندی های پیرامون شهر اصفهان عبارتند از : پیلا یا پیلارته ( سید محمد ) در شمال باختری، تپه آتشگاه و کوه دنبه در باختر و کوه کلاه قاضی، شاه کوه و صفه در جنوب و تپه های آبشار و شهرستان در خاور. در پست ترین نقطه شهر، رودخانه زاینده رود در جهت باختر به خاور جریان دارد. زاینده رود که بزرگترین رودخانه مرکزی ایران است، از زردکوه تا گاوخونی را آبیاری می کند. ( برای اطلاعات بیش تر نگاه کنید به اطلاعات جغرافیایی اصفهان )
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
اصفهان به سبب پیشینه تاریخی کهن خود در طول تاریخ با نام هایی چون: آپادانا، آصف هان، اَسباهان،اِسبهان، اِسپهان، اسپینر، اسفاهان، اِسفهان، اصفهان، اصفهانک، انزان، بسفاهان، پارتاک، پارک، پاری، پرتیکان، جی، دارالیهودی، سپاهان، شهرستان، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی، نصف جهان و یهودیه نیز خوانده شده است. بسیاری از پژوهش گران بر این باورند که اختصاص این ناحیه در پیش از اسلام - به ویژه در دوران ساسانیان – به گرد آمدن سپاهیان مناطق جنوبی ایران، مانند : کرمان، فارس، خوزستان، سیستان،. . . وجه تسمیه آن به « اِسپهان »، بوده و سپس در بعد از اسلام تحت تأثیر زبان عربی به « اصفهان » تغییر شکل داده است. شهر اصفهان، مرکز این منطقه مهم روزگاری پایتخت ایران به شمار می رفته است و در دوران ایلامی ها، استان کنونی اصفهان یکی از ایالت های کشور « اَنزان » یا « اَنشان » بوده است. در زمان هخامنشیان نام این ایالت و مرکز آن، از اَنزان به گابیان (گابا/گادوگای) تبدیل یافته و به سبب آبادانی، محل زندگی پادشاهان هخامنشی نیز بوده است. در دوران اشکانیان این منطقه یکی از ایالت های پهناور پادشاهی اشکانی و شهر اصفهان پایتخت آن بوده، حاکم آن عنوان شاه داشته است. اردشیر پاپکان مؤسس سلسله ساسانی، در تعقیب اردوان پنجم - آخرین پادشاه اشکانی - از مداین به منطقه اصفهان آمده، با غلبه بر ساتراب (استاندار) آن، اصفهان را گشود. در زمان ساسانیان، منطقه اصفهان اهمیت بسیاری داشته و جنبه دفاعی و نظامی آن، که مرکز گردآوری سپاه بوده، بر ارزش جغرافیایی اش، افزوده است. در این دوره خانواده بزرگ ایرانی « اسپوهران » یا « هفا » بر اصفهان حکمرانی می کرده اند. بر اساس پاره ای از پژوهش ها، در اواخر این دوران، یزدگرد به خواهش همسرش « شوشن دخت » یک کلنی یهودی در مرکز آن ( گی ) ایجاد کرد. گِی که بعدها « الیهودیه » یا کوی یهودی ها نامیده شد، آن بخش از شهر کنونیِ اصفهان است که بازار بزرگ اصفهان در آن قرار دارد. از این روی، بیش تر مکان های اسلامی کنونی این بخش، در گذشته متعلق به یهودی ها بوده است.
هنگام ورود مسلمانان به ایران، اصفهان شامل دو شهر بود، جی و یهودیه در باختر جی بود، که اصفهان کنونی همان یهودیه است. در 23 یا 24 هـ . ق، اصفهان به دست مسلمانان افتاد و تا حدود 300 سال، حاکمانی از سوی خلفا در آن جا فرمانروایی می کردند. پس از روی کار آمدن دیلمیان، حسن رکن الدوله دیلمی، اصفهان را پایتخت خود کرده در توسعه آن کوشید. به دستور وی دیوار میان کوی های جی و یهودیه را برداشته بارویی به دور شهر کشیده شد، که دورش حدود 21 هزار گام بود.
در محرم سال 433 هـ . ق، طغرل سلجوقی پس از یک سال محاصره در دومین لشگرکشی خود به اصفهان آن را گشود و حکومت دیالمه کاکویه را از این منطقه بر انداخت. طغرل 12 سال در اصفهان زندگی کرد و پانصد هزار دینار خرج ساختمان ها و امور خیریه، مسجدها و خانقاه ها کرد. پس از سال 633 هـ . ق، که اصفهان توسط سپاهیان اوکتای قاآن، جانشین چنگیز گشوده شد، این منطقه در سیطره مغولان قرار گرفت. عمق و غنای فرهنگی ایرانیان به اندازه ای بود که در کمتر از نیم قرن این قوم خونریز را آداب و فرهنگ آموختند. چنان که در زمان حکومت سلطان محمد اولجایتو که در آغاز سده 8 هـ. ق به حکومت رسید در اصفهان همانند دیگر نقاط ایران مسجد و بناهای متعددی ساخته شد. یکی از مشهورترین و زیباترین این آثار، محرابی است گچ بری در مسجد جامع اصفهان که به محراب اولجایتو معروف گردیده است. پس از در گذشت ابو سعید بهادر خان، سومین ایلخان مسلمان مغول، شاهزاده گان و امیران بر شهرها ومناطق ایران چیره شدند و چندی فرزندان امیر چوپان در اصفهان حکومت کردند و سپس شاه شیخ ابو اسحاق اینجو، بر آن دست یافت. حکومت خاندان اینجو با کشته شدن ابواسحاق به دست مظفریان پایان یافت، و حکومت مظفریان نیز در اواخر سده 8 هـ. ق، با کشته شدن شاه منصور آخرین پادشاه این خاندان در نزدیکی شیراز به دست تیمور لنگ، به سرانجام خود رسید. تیمور سپس رهسپار اصفهان گشت و در ماه رجب سال 795 هـ. ق، اصفهان را گشود. اصفهان در اواخر دوره تیموری، چندی نیز در قلمرو ترکمانان قراقویونلو قرار گرفت.
هر چند پس از تأسیس سلسله صفوی به دست شاه اسماعیل صفوی در سال 906 هـ. ق، وی تبریز را به عنوان پایتخت برگزید؛ اما از سال 1000 هـ. ق شاه عباس کبیر پایتخت را به اصفهان انتقال داده در طول 42 سال حکومت خود، پیوسته به عمران و آبادی کشور، به ویژه اصفهان پرداخت. ایجاد میدان بزرگ نقش جهان، عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه، مسجد شاه، بازار شاهی، خیابان چهار باغ، شهرک جلفا، کلیساهای تاریخی،. . . در این شهر نتیجه گام ها و تلاش های شاه عباس بزرگ است. پس از شاه عباس، هر یک از شاهان صفوی نیز به نوعی در آبادانی اصفهان کوشیدند. شاه صفی بنای امام زاده اسماعیل را در محل آن، به خوبی تعمیر و تزیین کرد. هم چنین دَرِ بزرگ مسجد شاه را نقره پوش و طلا کاری نمود. شاه عباس دوم بناهایی چون کاخ پادشاهی چهل ستون و ساختمان پل خواجو و ساختمان های سلطنتی کرانه زاینده رود، مانند هفت دست، آیینه خانه، و نمکدان را ساخت و باغ پهناور سعادت آباد را ایجاد کرد. شاه سلیمان کاخ هشت بهشت را بنا نمود و شاه سلطان حسین نیز مدرسه سلطانی یا مدرسه چهار باغ، سرای فتحیه (محل مهمانسرای شاه عباس) و بازارچه شاهی را بنا کرد. در سال 1135 هـ. ق، شاه سلطان حسین اصفهان را پس از هفت ماه محاصره و قحطی شدید به محمود غلجایی تسلیم کرد. چون تهماسب میرزا در قزوین از استعفای پدرش آگاه شد، خود را شاه خواند و برای پس گرفتن پایتخت به تلاش افتاد. محمود غلجایی ( محمود افغان ) سرانجام پس از 30 ماه حکومت، در سال 1137 هـ. ق، به دست پسر عمویش اشرف غلجایی کشته شد و اشرف در اصفهان به حکومت رسید. در دوران قاجاریان نیز، اگرچه پایتخت، دیگر به تهران منتقل گردیده بود؛ اما اصفهان هم چنان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بود. در این دوران در پاره ای از بنا ها تغییراتی داده شد. یکی از حاکمانی که در این دوران مدت طولانی بر این شهر حکم راند، ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بود.
|
